

Γράφει ο Δημήτρης Φιλελές
Λογοτέχνης, Φωτογράφος,
http://dimitrisfileles.blogspot.com/
Ο Μάιος είναι ένας μήνας προκλητικός, ένας μήνας επαναστάτης, που επιβεβαιώνει τη νίκη της ζωής, την αναγέννηση της φύσης απέναντι στην αίσθηση του θανάτου που προκαλεί ο χειμώνας. Διάφορες ερμηνείες δίνονται για την προέλευση του ονόματός του με επικρατέστερη την άποψη του Πλούταρχου, που υποστηρίζει ότι προέρχεται από τη νύμφη Μαία. Δεν είναι όμως υποδεέστερη και η άποψη του Οβίδιου, που θεωρεί ότι το όνομα του μήνα οφείλεται στη λέξη Majestas, δηλαδή Μεγαλειότης. Πολλά είναι και τα έθιμα, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, που συνδέονται είτε με θρησκευτικές τελετές είτε με λαϊκές δοξασίες· από τα ρωμαϊκά Φλοράλια και Λεμουράλια μέχρι το πρωτομαγιάτικο στεφάνι, μιας και θεωρείται ότι ο Μάιος σχετίζεται και με τη μαγεία.
Στην ελληνική ιστορία ο Μάιος συνδέεται με σημαντικά γεγονότα ήδη από την αρχαιότητα, όταν ο Μέγας Αλέξανδρος νικά του Πέρσες στη μάχη του Γρανικού (22 Μαΐου 334 π.Χ.). Σημαδιακός είναι όμως ο Μάιος και για τη βυζαντινή αυτοκρατορία, αφού συνδέεται τόσο με τα εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης (11 Μαΐου 330) όσο και με την άλωσή της (29 Μαΐου 1453). Πολλά είναι επίσης τα γεγονότα στη διάρκεια της Επανάστασης του ’21: η κήρυξη της Επανάστασης στη Μακεδονία από τον Εμμανουήλ Παππά (17 Μαΐου 1821), η αντίσταση του Οδυσσέα Ανδρούτσου με 120 παλικάρι απέναντι τους 9.000 στρατιώτες του Ομέρ Βρυώνη στο χάνι της Γραβιάς (8 Μαΐου 1821), η νικηφόρα μάχη των κλεφτών στο Βαλτέτσι με αρχηγό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη (12 Μαΐου 1821), ο ταπεινωτική ήττα των Τούρκων στα Δολιανά από τον Νικηταρά (18 Μαΐου 1821), η πυρπόληση του τουρκικού δίκροτου από τον Δημήτρη Παπανικολή στο λιμάνι της Ερεσού στη Λέσβο (27 Μαΐου 1821), το ολοκαύτωμα της Κάσου από τον στόλο του Ιμπραήμ πασά (29 Μαΐου 1824), ο ηρωικός θάνατος του Παπαφλέσσα στο Μανιάκι αντιμετωπίζοντας τα ασκέρια του Ιμπραήμ πασά (20 Μαΐου 1825). Αξίζει να αναφερθεί και η πτώση του Φραγκοκάστελλου Χανιών που το υπερασπίζονταν 600 Κρήτες επαναστάτες (18 Μαΐου 1828).

Στα επόμενα χρόνια ακολουθεί η ντροπιαστική καταδίκη σε θάνατο του Κολοκοτρώνη και του Πλαπούτα που κατηγορήθηκαν ως συνωμότες κατά της αντιβασιλείας του Όθωνα (25 Μαΐου 1834). Ευτυχώς οι δικαστές Τερτσέτης και Πολυζωίδης αρνούνται να υπογράψουν, σώζοντας την τιμή της χώρας.
Στα χρόνια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου ξεχωρίζει η μάχη της Κρήτης (από τις 20 Μαΐου 1941 μέχρι το τέλος του μήνα), που θα έχει υπερβολικές απώλειες για τον γερμανικό στρατό αλλά και ολοκαυτώματα για το ηρωικό νησί. Τεράστιας σημασίας είναι και η υποστολή της γερμανικής σβάστικας από τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης και η έπαρση της γαλανόλευκης από δυο παλικάρια, τον Μανώλη Γλέζο και τον Απόστολο Σάντα, στις 30 Μαΐου 1941.
Στη σύγχρονη ιστορία μας ξεχωρίζουν: η δολοφονία στη Θεσσαλονίκη του Αμερικανού δημοσιογράφου Τζορτζ Πολκ (16 Μαΐου 1948), το αιματοβαμμένο συλλαλητήριο στην Αθήνα υπέρ της Κύπρου στις 9 Μαΐου 1956 (την επόμενη μέρα εκτελέστηκαν από τους Άγγλους στην Κύπρο ο Ανδρέας Καραολής και ο Μιχάλης Δημητρίου), η δολοφονική απόπειρα κατά του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη (22 Μαΐου 1963), η απόσχιση από τα νατοϊκά γυμνάσια του αντιτορπιλικού «Βέλος» και το αίτημα πολιτικού ασύλου στην Ιταλία ως πράξη αντίστασης κατά της χούντας (25 Μαΐου 1973), όπως και η δολοφονία του αγωνιστή της δημοκρατίας Νικηφόρου Μανδηλαρά από τα ανδρείκελα της χούντας (18 Μαΐου 1967).
Τέλος, οι διαδηλώσεις κατά των οικονομικών μέτρων της κυβέρνησης το 2010 καταλήγουν στην απώλεια της ζωής τριών εργαζομένων στο κατάστημα της τράπεζας Marfin Egnatia στην οδό Σταδίου (5 Μαΐου 2010).
Ο Μάιος, όμως, είναι χαρακτηρισμένος σε παγκόσμιο επίπεδο ως ο μήνας των αγωνιστικών εργατικών κινητοποιήσεων που ξεκίνησαν την Πρωτομαγιά του 1886 στο Σικάγο και συνοδεύτηκαν από δολοφονίες απεργών.
Μόλις δύο χρόνια αργότερα, το 1888, οι καπνεργάτες της τουρκοκρατούμενης τότε Δράμας κατέβηκαν σε απεργία για μείωση των ωρών εργασίας. Στον σοσιαλιστή Σταύρο Καλλέργη οφείλεται ο εορτασμός της πρώτης εργατικής Πρωτομαγιάς στην Αθήνα το 1893. Την Πρωτομαγιά του 1924, η συγκέντρωση των εργατών στην Αθήνα διαλύθηκε από τον στρατό και στιγματίστηκε από τη δολοφονία του Σωτήρη Παρασκευαΐδη, που τραυματίστηκε θανάσιμα στο κεφάλι από ξιφολόγχη. Με το αίμα του Τάσου Τούση (9 Μαΐου 1936) βάφτηκε και η πρωτομαγιάτικη απεργία των καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη το 1936. Το τραγικό γεγονός συγκλόνισε τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για να γράψει τον «Επιτάφιο».
Η Πρωτομαγιά του 1944 βάφεται με το αίμα των διακοσίων πατριωτών που μεταφέρθηκαν από το στρατόπεδο στο Χαϊδάρι και εκτελέστηκαν στο σκοπευτήριο της Καισαριανής σε αντίποινα για τη δολοφονία τεσσάρων Γερμανών αξιωματικών στη Λακωνία από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ. Ξεχωριστή ανάμεσά τους η ηρωική μορφή του Ναπολέοντα Σουκαντζίδη, διερμηνέα, που αρνήθηκε να πάρει άλλος τη θέση του για να μην εκτελεστεί ο ίδιος. Την Πρωτομαγιά του 1948 δολοφονείται ο υπουργός Χρήστος Λαδάς από τον Ευστράτιο Μουτσογιάννη, μέλος της οργάνωσης ΟΠΛΑ. Οι έξι από τους οκτώ συλληφθέντες για τη δολοφονία του δικάστηκαν και εκτελέστηκαν τον επόμενο μήνα.
Την Πρωτομαγιά του 1976 χάνει τη ζωή του σε τροχαίο ατύχημα ο βουλευτής Αλέκος Παναγούλης, ο άνθρωπος που επιχείρησε να δολοφονήσει τον δικτάτορα Παπαδόπουλο, και γι’ αυτό δικάστηκε, φυλακίστηκε και βασανίστηκε φρικτά. Το ατύχημα από πολλούς θεωρήθηκε ως δολοφονική ενέργεια. Την ίδια μέρα ο 18χρονος Ισίδωρος Ισιδωρόπουλος ξεψύχησε στο νοσοκομείο όπου είχε μεταφερθεί, τραυματισμένος από διερχόμενο όχημα, καθώς προσπαθούσε να ξεφύγει από καταδίωξη αστυνομικών για παράνομη αφισοκόλληση.
Ζωή και θάνατος δίνουν κάθε Μάιο τη δική τους μάχη.
Έτσι έρχονται στη ζωή οι ιστορικές μορφές του Ανδρέα Μιαούλη (1769) και η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα (1771), οι συγγραφείς Ανδρέας Λασκαράτος (1811), Γιάννης Ψυχάρης (1854), Μήτσος Αλεξανδρόπουλος (1924) και Ζωρζ Σαρρή (1925), ο ποιητής της Ρωμιοσύνης Γιάννης Ρίτσος (1909), ο διεθνούς ακτινοβολίας μουσικός Ιάννης Ξενάξης (1922), η μεγάλη κυρία του θεάτρου μας Μαρίκα Κοτοπούλη (1887), ο πρωτοπόρος γιατρός Γεώργιος Παπανικολάου (1883), αλλά και ο λαϊκός βάρδος Μάρκος Βαμβακάρης (1905).
Φεύγουν όμως από τη ζωή ο Μέγας Κωνσταντίνος (337), οι αγωνιστές του ’21 Λυκούργος Λογοθέτης (1850) και Γενναίος Κολοκοτρώνης (1868), ο σοσιαλιστής βουλευτής Ρόκκος Χοϊδάς (1890), ο Ιωάννης Γεωργιάδης (1960), ολυμπιονίκης των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 και δημιουργός της ιατροδικαστικής στην Ελλάδα, η Δέσποινα Αχλαδιώτου (γνωστή ως Κυρά της Ρω, 1982), οι ποιητές Ιωάννης Πολέμης (1924) και Νίκος Γκάτσος (1992), οι συγγραφείς Πηνελόπη Δέλτα (1941), Βασίλης Ρώτας (1977) και Μαργαρίτα Λυμπεράκη (2001), η μεγάλη κυρία του θεάτρου μας Κυβέλη Αδριανού (1978), αλλά και άλλες μεγάλες μορφές της τέχνης, ο σκηνοθέτης Αλέξης Δαμιανός (2006), ο καραγκιοζοπαίχτης Ευγένιος Σπαθάρης (2009), ο ηθοποιός Θανάσης Βέγγος (2011) και ο γελωτοποιός της Ρωμιοσύνης Χάρρυ Κλυνν (2018).
Και η ζωή συνεχίζεται…!